Tarata llaqtata musuqmanta incorporación

1880 watapi 26 ñiqin qhulla puquy killapi Alto de la Alianza maqanakuy qhipaman, chay p'unchawllapitaq Chili awqaqkuna Tacna llaqtata hap'iyta qallarirqanku. Tarata, maqanakuy kasqanmanta aswan karu kaptinpas, hap'isqataqmi karqan.

1883 watapi Ancón llaqtapi rimanakuy Kay Tratado de Paz y Amistad nisqa firmasqa karqan 20 octubre killapi 1883 watapi, chaymi tukukurqan Pacífico Guerra nisqa Perúwan Chilewan. Kay rimanakuywanmi rimanakurqaku Perú suyu Tarapacá suyuta Chileman qunanpaq, chaynallataqmi Tacna, Arica suyukunatapas Chilepa kamachisqan 10 watapaq saqinanpaq. Chunka wata pasaruptinmi, plebiscito nisqa ruwakunman karqa, chaynapi chaypi yachaqkuna definitiva soberanía nisqankuta yachanankupaq. Chay ocupacionqa yaqa kuskan pachak watañan karqan, chay plebiscito nisqataqmi yanqa promesa karqan. General Lassiterpa nisqanman hinaqa, Tacna-Arica suyupa kamachikuq kayninta riqsinapaqqa manam plebiscito nisqa ruwayta atirqakuchu, Chile suyupa Peru suyupi akllaqkunata hikutasqanrayku.

Tarata ñawpaq kuti kutimusqan 1925 watapi 45 wata presochasqa kaptin, 1 punchawpi septiembre killapi, Tarata Piruwman kutichisqa karqa. Kay ruwayqa hatun kusikuypaq, hatunchakuypaqmi karqan Peruanokunapaq. Huk wata ñawpaqta, 4 ñiqin ayamarq'a killapi 1925 p'unchawpi, U.S.A.-p umalliqnin Galvin Goldridge, Chili mama llaqtap kamachiyninta Tarata pruwinsyap allpanta Piruwman kutichinanpaq kamachispa, Premio Arbitral nisqa kamachiyta hurqurqan.

Tarata iskay kaq kutimuynin: Tacnawan kuska Tacna-Arica ch'aqwayqa tukukuypi allichasqa karqan 3 ñiqin qhapaq raymi killapi 1929 p'unchawpi, runakunap rimanakuynin qhipaman, Lima rimanakuy firmasqawan. Chaywanmi Perúwan Chilewan fronterata takyachirqan. Tacna (departamento) tukukuypi Piruwman kutipunman karqan, Aricataq Chile suyup kamachiyninpi qhipakunman karqan. Tarata 1925 watapi Piruwman kutipuptinpas, 28 ñiqin anta situwa killapi 1929 watapiraqmi Tacna llaqtata Piruwpa allpanman kutirqan.

PERUPA BANDERA EN TARATA

28 ñiqin inti raymi killapi 1925 p'unchawpi willakurqan Lima llaqtapi tiyaq huk t'aqa warmikuna ñawpaq kaq banderata rikuchinankuta, chay banderaqa pisi pachamantam Tarata llaqtapi phawanqa, EE.UU. Kay willakuymi warmikunapaq huk fondo patriótico nisqa paqarichiyta kallpacharqan, chaywanmi banderata Tarata llaqtaman banderata ruwaspa apanankupaq gastokunata pagarqanku.

TARATAPI BANDERA PROCESIÓN

Sapa 1 p’unchay setiembre killapi, 6:00 a.m.manta qallarispa, 21 pistolakunawan napaykuymi rikch’arichin Andino llaqtata Tarata. Llapan llaqta runakunan wakichinku kay p’unchay histórico nisqa hatun orgullo cívico nisqawan raymichanankupaq: territorio peruano nisqaman kutirimusqanku. Tawa chunka pichqayuq wata invasión nisqa mana suficientechu karqan Peru identidadninkuta saqinankupaq. Chile runakunaqa mana yupay atina toqllakunawanmi mana paykunaq kaq hallp’akunata usurpashallarqanku, ichaqa manan hayk’aqpas yuyaykurqankuchu kay llaqtaq hatun kayninta chay hinata MANAM HAYK’APPAS, MANAM HAYK’APPAS SARNISQA LLAQTAYTA Y PUKA YURAQ BANDERAYTA!!!